Jest  druga połowa lat osiemdziesiątych w krajach obozu socjalistycznego w tym w byłym Zwiąsku Radzieckim, gdzie odbywała się takzwana „perestrojka”, a w Polsce Ludowej Solidarność „okrągły stół” i wolne wybory, pobudziłyu do działania ogromne masy narodowe, do walki za wolność i demokrację. W tej sytuacji powstają różne Związki i Towarzystwa Narodowo – społeczne.

W grudniu 1988r. Zostało powołane do życia Towarzystwo Kultury Polskiej ziemi Lwowskiej. Wiadomość o założycielskim zebraniu we Lwowie podał nam do wiadomości ś.p. ks. Kazimierz Mączyński, który zachęcił nas, żebyśmy wzięli udział w tym zebraniu. Ja w raz z Marianem Wawrzyszynem byliśmy uczęstnikami tego zebrania, które utwierdziło nas w postanowieniu o powołaniu do życia oddziału Towarzystwa Polskiego w Samborze. Przy odziale kilku osób Samborzan  i pomocy Polaków ze Lwowa doprowadziliśmy do powołania Towarzystwa polskiego w Samborze.

19 lutego 1989r. w auli Domu Kultury w Samborze odbyło się Walne Zebranie założycielskie, które powołało do zycia TKPZL oddział w Samborze. Zainteresowanie, entuzjazm był ogromny, sala nie pomieszczała wszystkich chętnych, ludzie stali w przejściach i na balkonie. Został wybrany Zarząd Towarzystwa:

Jan Farbotnik – prezes

Marian Wawrzyszyn – vice prezes

Jan Kurdzielewicz – vice prezes 

Janina Badowska – członek

(wymieniłem osoby, króre brały udział w działalności Towarzystwa).

Spotkania Zarządu odbywały się w zachrystii kopścioła i na podwórku kościelnym obok groty N.M.P. Nasza działalność była dosyć a,tywna, staliśmy przed ogromnym problemem odnowienia nauki języka polskiego w środowisku polskim. Polacy zamieszkujący m. Sambor i okoliczne wioski  od lat czterdziestych byli pozbawieni możliwości uczenia się języka polskiego i swojej historji, w tym celu twarzyliśmy fakultatywne nauczanie języka polskiego.

W 1989r. utworzyliśmy 7 grup nauki języka polskiego:

     W Samborze – 3 grupy

     W Łanowicach – 2 grupy

     W Biskowicach – 1 grupa

     W Wojutyczach – 1 grupa.

Nauczania podjęli się  p. Maria Razmus, p. Maria Zahorbeńska i p. Krystyna Bander.

W pierwszych miesiącach naszej działalności, razem z wiernymi z miejscowej ludności, braliśmy udział w otwarciu kościoła w m. Rudki,  który jako pierwszy kościół na obszarze ziemi Lwowskiej został w 1989r. uroczyście otwarty; w budowie kościoła w Łanowicach (fundamenty kościoła); utwarciu kośącioła w Biskowicach.

Działalność Towarzystwa była skierowana na młodzież, wyjazdy dzieci na kolonie i na studia wyższe do uczelni w Polsce. Każdego roku (1989 – 1992) na kolonie wyjeżdżało po 5 – 6 grup (to ponad 100 dzieci).

W okresie lat 1989 – 92 na wyższe studia w Polsce wyjechało ponad 30 osób. Większa ilość młodzieży skożystała z tej okazji i ukończyła te studia, dziś są prawnikami, lekarzami, nauczycielami i finansistami, co zawdzięczają Polsce i Rządu Polskiemu, bo studiowali na koszt RP.

W naszej działalnośdi mieliśmy ogromna pomoc Konsulatu Polskiego we Lwowie, szczegulnie muszę podkreślić dobra wolę i bezinteresowną pomoc konsula p. Józefa Fijata, była to osoba wielkiej gorliwości do wszystkiego co polskie, związane z kultura i historią Polską.

Finansowo Towarzystwo było bardzo ubogie, niewielkie statki członkowskie nie mogły zaspokoić potrzeb Towarzystwa, oprócz proboszcza ś.p. ks. K. Mączyńskiego nikt finansowo nie wsparł naszej działalności, wszyscu pracowaliśmy społecznie.

Towarzystwo Polskie w Samborze nawiazało dobre stosunki z wieloma organizacjami społecznymi w Polsce, między innymi z Zarządem Miłośników ziemi Lwowskiej we Wrocławiu, które wspomagało nas w organizacji kolonii dla naszych dzieci.

Początkiem naszej działalności był objektem zainteresowań wielu środków masowej informacji. Pierwszy program telewizji polskiej w osobie korespondenta p. Auguścika zrobiła nagranie o mieście Samborze, jego historii, a szczególnie o ludobójstwie, które popełniło NKWD w wiezieniach w Samborze, gdzie było zamordowano w okrutny – ohydny sposób około 1000 osób, zwłoki których spoczywają w zbiorowej mogile na Samborskim cmentarzu. Po emisji tego materiału w telewizji, który był pokazany dwa razy, otrzymaliśmy kilka set listów od świadków tego wydażenia i od sympatyków, którzy gratulowali nam odwagi, że w 1989 roku odważylismy się opowiedziec prawdę o tej zbrodni.

                                                 Jan Farbotnik

Czerwiec 2009r.